“One does not become enlightened by imagining figures of light, but by making darkness conscious”.
(C.G. Jung)
Dit artikel is een uitnodiging om licht te werpen op onze eigen schaduwkanten als (loopbaan)coach. Zowel op de schaduwkanten van ons ego, als die van onze ziel. Als we dit bij onszelf durven te exploreren, dan versterkt dit onze begeleidingskunst en impact op klanten.
Dit zijn talenten, competenties en kanten die als verborgen schatten in de schaduw van ons ego en onze ziel huizen. Denk bijvoorbeeld aan ego-kanten, zoals de instinctieve-, manipulatieve of patriarchale kant. Het zijn kanten die we misschien liever niet hebben en die we bij een ander makkelijk veroordelen. Zoals het lastig is neutraal te blijven naar een boze klant als we onze eigen boosheid niet kennen, laat staan erkennen. Voor je het weet denken we al snel: ‘Oké, je baan verliezen is echt naar, maar dan hoeft die klant toch niet zo te schreeuwen?’ Of stel je eens voor dat we als coach de pest hebben aan manipuleren en integriteit hoog in je vaandel hebben staan. Dan kan het een fikse uitdaging zijn als een klant met smeuïge smoesjes komt waarom hij zijn opdrachten telkens niet uitvoert.
Maar er liggen ook schatten begraven in onze ziel. Op passie, bevlogenheid zijn we dol, maar zielenpijn gaan we het liefst uit de weg. Want wie zit er nou op pijn te wachten? Dus duwen we dat (ongemerkt) weg. En op een gegeven moment weet je niet eens meer van het bestaan ervan. Totdat de roep van onze ziel luider wordt en blijft terugkomen. Zo zei een klant vanuit haar tenen: ”Het is niet van mij deze baan, ik hoor gewoon niet op een kantoor”. Terwijl ze al jaren sr. consultant was, haar collega’s blij met haar waren, maar zij steeds meer met een lege blik naar huis reed. Haar ziel hunkerde naar iets anders.
We schamen ons voor onze schaduwkanten, zijn er bang voor, of hebben gewoon geen weet van hun bestaan. We willen bijvoorbeeld toch niet te boek staan als een coach die boos of dominant is? Dat zou toch een regelrechte bedreiging voor ons imago zijn? Ons ego wil liever waardering of goedkeuring krijgen, erbij horen of speciaal gevonden worden. Dus begraven we boosheid of dominantie en laten helaas ook de kracht ervan liggen. We durven dan geen grenzen te stellen, waardevolle impopulaire dingen te zeggen of voldoende ruimte in te nemen. Zonde! Het boek Rijkdom is gratis! gaat dieper in op hoe deze drijfveren je gevangen kunnen houden en hoe je de rijkdom van je verborgen schatten kunt aanboren.
En dan iets over zielenpijn. Dit is vaak al helemaal niet de favoriete kost van loopbaancoaches. We zijn bang om onze eigen, diepe kwetsuren onder ogen te zien, denken dat de put te diep is of vrezen dat er alleen maar ellende in de put zit. Dus houden we maar liever de deksel erop en verliezen we contact met onze kwetsbaarheid. Terwijl we juist met hart en ziel, en oog voor kracht en kwetsbaarheid, onze klanten willen begeleiden.
Als wij coaches onze schaduw in het licht zetten, dan komt er nieuwe kracht, energie en talenten vrij voor onszelf. En hiermee geven we onze klanten een kans om ook hun schaduwkanten te transformeren.
Als we bijvoorbeeld onze patriarchale kant kennen, durven we meer ruimte in te nemen en wordt ons oordeel over borstkloppers een stuk milder. Als we onze strategische kant kennen, dan kunnen we makkelijker een bestuurder begeleiden bij strategische keuzes. Als we onze kwaadheid een plek hebben gegeven, kunnen we boosheid van klanten beter begrijpen en begeleiden.
In de wereld waar prestaties en successen op de voorgrond staan, zoeken velen hun heil in mindfulness, yoga of meditatie. Als dat of iets anders helpt, is dat fantastisch. En hoe mooi zou het zijn als wij als coaches de zijnskant dagelijks meer ruimte geven. Dan is er een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning en blijven we vitaal. En als we naast de prestatiekant ook onze zijnskant meer inzetten, dan zijn onze interventies effectiever.
Loopbaancoach Angelique wil snel resultaten boeken in maximaal vier coachgesprekken en topkwaliteit leveren. Ze is vaak ongeduldig als klanten niet opschieten. Zo zegt ze tegen klant Klaas: “Fijn twee netwerkgesprekken, maar volgens mij had je er ook vijf kunnen doen de afgelopen twee weken”. Klaas krijgt steeds meer het gevoel dat hij het niet goed doet en zijn zelfvertrouwen neemt af. Tijdens onze begeleiding ontdekt Angelique dat ze te pushy is en dat ze Klaas ongemerkt ontmoedigt. Toen ze haar zijnskant meer eigen maakte, kon ze meer achterover leunen waardoor Kees vanuit zichzelf in beweging kwam en fluitend netwerkstappen zette.
“Als jij je zielenklank kent, dan kun je de zielenklank van je klant horen”
Als onze eigen zielentranen af en toe mogen stromen, dan geven we automatisch toestemming aan de zielentranen van onze klanten. Zielserkenning van je klant, kan een enorme opluchting geven en nieuwe energie vrijmaken. Of een klant nou gepest is, nooit echt zijn verlangen heeft durven volgen of zich niet gezien heeft gevoeld. Zoals Enzo die met zijn ziel onder arm liep. Zijn vader was verslaafd aan alcohol, zijn ouders waren op zijn zesde gescheiden en hij voelde zich niet gezien voelde door zijn vader. De pijn daarvan had hij jaren weggeduwd. Hij realiseerde zich op zijn veertigste dat hij de waardering die hij niet van zijn vader heeft gehad, binnen probeerde te hengelen bij zijn collega’s en leidinggevende. Bedelend naar die waardering maakte hij vele overuren, stond altijd klaar voor anderen en was tijdelijk blij met complimenten. Maar de heimelijke hunkering naar waardering bleef de kop opsteken. Toen Enzo dit in zijn volheid binnen liet komen, kwamen de tranen en begon de heling. Nu kon hij beginnen zichzelf meer te zien, zichzelf meer te waarderen en vanuit eigen kompas zijn loopbaankeuzes te maken.
Kijk of je regelmatig naar de schaduwkanten van je ego en ziel kunt toekeren in plaats van afkeren. Neem het tijdelijk ongemak voor lief en trakteer jezelf en je klant op de kracht, energie en talenten van schaduwkanten. Niet alleen jij, maar ook je klanten zullen nieuwe rijkdom ervaren. Wat een cadeau!
Drs. Martin J.M. Thoolen en drs. Wendy Y. Hobbelink
Origineel verschenen in: Loopbaanvisie (Augustus 2016)
Literatuurlijst
Je ego heb je nodig om effectief grenzen te stellen, maar het kan je begeleiding ook beperken. De magie van wezenlijke verbinding en oneindig potentieel, vind je echter voorbij je ego. Moet je als loopbaan- of mobiliteitsbegeleider wel grenzen stellen? Wanneer zijn grenzen broodnodig en wanneer beperken ze je? Wil je je klant echt inspireren en in beweging brengen? Ontdek een oneindig potentieel, waarbij er een wereld kan opengaan voor jezelf en je klanten.
Gezonde grenzen heb je nodig om als begeleider optimaal werk te leveren. Wat gebeurt er als je geen grenzen stelt? Dan geef je ongemerkt meer dan je eigenlijk wilt of goed voor je is. Je kunt dan bakken energie verliezen en ‘s avonds jezelf zomaar lusteloos op de bank aantreffen. Heldere grenzen betekent dat je oog hebt en houdt voor je eigen energiehuishouding. Dat je grenzen stelt aan intense, langdurige inspanning en zorgt voor voldoende ontspanning, afwisseling, reflectie en inspiratie.
Je neemt bijvoorbeeld pauze-momenten tussen gesprekken, zodat je het vorige gesprek loslaat, even aanrommelt en je voorbereidt op een volgende afspraak. Juist in ‘rommeltijd’ laad je je batterij op, waarna je weer met volle aandacht aanwezig bent bij je volgende activiteit. Grenzen zijn ook nodig om niet te verzanden in een positief of negatief bondje met je klant of opdrachtgever. Anders worden je houding en interventies veelal gekleurd door voor- en afkeur. Als je als begeleider door hebt dat je bijvoorbeeld smult van complimenten of baalt van kritiek, glimlach dan in jezelf en bewaak je neutraliteit. Dan behoud je je helderheid en compassie- volle confrontatiekracht.
Met een gezonde dosis ego kun je je tijd bewaken, goed voor je eigen energie zorgen én een gepaste afstand behouden. Jij moet je hele leven met jezelf doen, dus zorg voor heldere grenzen.
Als je ego echter met je aan de haal gaat, kunnen te strakke grenzen betonnen muren worden en belemmert dit het wezenlijke contact met je klant. Een dominant ego kan er ook voor zorgen dat je je stiekem een beetje meer voelt dan je klant. Je benadert hem dan vanuit identificatie met je expertise, ervaring en certificaten en verheft je in houding en gedrag (net iets) boven je klant. Je denkt dan te weten wat goed voor je klant is. Voor je het weet gaat je klant op jouw kompas varen, terwijl je eigenlijk wenst dat klanten op eigen kompas (leren) varen.
Een egocoup ontstaat ook als je verstrikt raakt in oorde- len en verhalen over je klant, zoals: ‘mijn klant gaat zo langzaam, hij zit zo in zijn hoofd’. Positief gestemd ga je het volgende gesprek in en toch vind je weer bewijs- materiaal van je eigen verhalen. Je ergernis groeit en je laat je beperken door je eigen oordelen en verhalen in je hoofd. Wie zit er nu in zijn hoofd?
Het overkomt de beste begeleider wel eens. Als je ego ongemerkt de boventoon voert, vernauw je geestelijk en kom je in een zelf gecreëerde gevangenis terecht. De sleutel hangt aan de binnenkant van de deur, alleen zie je het niet. Dat vraagt een dialoog met je ego, anders voert je ego een monoloog met jou.
Als je tijdens je begeleiding je eigen ego niet doorhebt, blijft je aan de oppervlakte met je klant, terwijl je klant misschien gebaat is bij verdieping. Gelukkig zijn we meer dan een verzameling egopatronen. Naast ego, onderscheiden we twee andere dimensies die jou en je klanten kunnen verrijken.
Als je je klanten wezenlijk wilt bereiken, zodat ze van binnenuit in beweging komen, wordt er iets anders van ons als begeleider gevraagd. Voorbij de grens van het ego, kun je het land van de ziel ontdekken. Elke ziel wil bestaansrecht, ook die van je klant. Als je als begeleider je eigen ziel erkent met verlangens, talenten, kracht en kwetsbaarheid, dan ervaart je klant ook toestemming dit bij zichzelf te ervaren. Je zet als het ware een energieveld neer, met ruimte voor verdieping, authenticiteit en verwondering, waarbij klanten eerder hun ziel en zaligheid delen en het effect van je begeleiding verdiepend en duurzaam zal zijn.
Hoe kun je meer ruimte voor bezieling maken? Onderzoek wat je klant werkelijk plezier en energie geeft, welke oorspronkelijk talenten hij heeft en waar hij ‘gewoon goed in is’. Zo kreeg een inkoopmanager de kans een senior inkoper een tijd te vervangen. Vol vuur droeg zij grote klanten aan, sloot grote contracten af en haar manager beloofde haar promotie. Bij terugkomst van haar collega moest ze haar oude functie weer oppakken, kreeg geen promotie en liep met haar ziel onder de arm. Met een bezielde visie als kompas keek ze over de grens van haar organisatie en vond een passende baan als inkoper bij een andere multinational. Binnen een jaar maakte ze promotie, werd manager van een aantal landen in Europa en kreeg bovendien een prijs als beste inkoper.
Ruimte voor de ziel betekent dat je ook aandacht hebt voor onder de huid gekropen pijn. Dit is anders dan goed bedoelde adviezen geven om je klant in beweging te krijgen, terwijl je over de pijn heen surft. Het kan echt pijn doen om je baan of project te verliezen, ook al laat iemand dat niet altijd zien. Daarnaast kan nieuw verlies oud verlies aanraken. Heb aandacht voor emoties en gedachtes, introduceer stiltes en geef oprechte gevoels- reflecties, waardoor je cliënt zich gezien voelt en zijn zielenroerselen kan delen. Deel soms iets van je eigen kwetsbaarheid, waardoor je de drempel voor je klant verlaagt om dat ook te doen. Geef oude pijn de kans om te verdampen, zodat er nieuwe energie kan vrijkomen. Vanuit een innerlijke verlangen gaat je klant dan vanzelf in de benen.
Hoe waardevol ego en bezieling ook zijn, toch ligt er een addertje onder het gras. Zoals je ego met jou aan de wandel kan gaan, zo kun je verkokeren in je eigen be- zieling. Als je bijvoorbeeld vol enthousiasme vanuit een methode werkt, terwijl het niet klikt bij je klant, vergeet je even dat de mens geen methode is.
Er is een derde dimensie die een wereld aan nieuwe mogelijkheden kan brengen. We noemen dat spirit of helder gewaarzijn. Je ziet jezelf dan als het ware op afstand en hebt sneller door wanneer je ego met je aan de haal gaat of je verkokert in je bezieling. Vanuit deze dimensie begeleid je helder, waardevrij en met compassie. Je tapt uit een ander vaatje, waardoor er nieuwe perspectieven, ervaringen en keuzes ontstaan.
Als spirit meer meedoet in je begeleiding, ben je helder aanwezig in het hier en nu. Dit betekent dat je niet denkt aan wat er die dag gebeurd is of nog komt. Dat betekent dat je wel een idee of plan voor je klant kan hebben, maar ervan afwijkt als iets anders in het hier en nu nodig is. Je klant zegt bijvoorbeeld dat hij wel weet wat hij wil, terwijl je aan je water voelt dat dit misschien niet zo is. Door helder je eigen signalen serieus te nemen, nodig je je klant uit te onderzoeken wat hij echt werkelijk wil.
Stel je voor dat je als astronaut vanuit de ruimte naar de aarde kijkt. Dan vallen grenzen al snel weg en heb je oog voor het geheel. Als jij als begeleider ‘vanuit ruimte kijkt’, dan kijk je naar je klant voorbij de grens als een losstaand individu. Met de astronautenblik onderzoek je welke bijdrage je klant wil leveren aan het geheel. Voor de een is dat een bijdrage aan een team of organisatie en voor de ander is dat een duurzame wereld. Je hebt daarnaast als begeleider niet alleen oog voor zijn (ge- wenste) werksituatie maar ook voor het effect daarvan voor thuisfront of omgeving.
Spirit is een dimensie die geen grenzen kent. Dan realiseer je je dat er in essentie geen verschil is tussen jou en je klant. Zoals de Maya’s elkaar begroetten met ‘Inlakesh’. Oftewel: ‘jij bent een andere ik, ik ben een andere jij’. Alles wat je bij de klant ziet of ervaart, zit voor een deel ook in jou. Zodra dit tot je doordringt, benader je je klant vanuit gelijkwaardigheid, compassie en respect.
Vanuit het idee dat alles met alles verbonden is, stimuleer je je klant alert te zijn op parallelle gebeurtenissen die betekenisvol kunnen zijn. Toen een consultant vertelde dat het echt tijd was om buiten zijn organisatie een baan te vinden, stond er opeens een glazenwasser voor zijn neus de vieze ramen van zijn werkkamer te wassen.
Als alles met alles verbonden is, dan zijn er misschien ook minder grenzen tussen ons dag- en ‘droomleven’ dan we soms aannemen. Een manager stond bekend als iemand die als een olifant door een porseleinkast kon lopen. Hij deelde een droom over zachtroze bloemen, wat hij in eerste instantie maar raar vond. Door de bloemen te schetsen, ontdekte hij dat het tijd was om naast zijn kracht ook zijn kwetsbaarheid meer ruimte te geven. Een paar dagen later kruiste hij een plein en door een plotselinge windvlaag kreeg hij een douche van roze bloesem-bladeren over zich heen. Hij was ontroerd. Zachtheid was nu echt over hem heen ‘gewaaid’, maar ook in hem aangeraakt. Vanuit een heldere, open blik, maak je als begeleider ruimte voor verrassing en verwondering. In feite tap je uit een ander vaatje (spirit), waardoor je vanuit verbondenheid spontane inzichten kunt krijgen en nieuwe verbanden kunt zien. Je interventie-kracht breidt uit. Je creëert voor je klant een ruimte waarin hij frisse inzichten krijgt, boeiende ervaringen opdoet en tot nieuwe, heldere keuzes komt.
Grensverleggend begeleiden ligt voor het oprapen in je zelf. Het ontstaat naar ons idee als je inplugt op de rijkdom van zowel je ego, ziel en helder gewaarzijn. Als je bewust bent van deze dimensies, dan zet je een energieveld neer waarin je klanten zichzelf en hun ei- gen antwoorden kunnen (terug)vinden. Kijk af en toe uit welk vaatje je tapt. Gebruik je ego om onder meer gezonde grenzen te stellen. Check af en toe of je ego een coup pleegt als je bijvoorbeeld je superieur of inferieur voelt, verhalen maakt over je klant of kwetsbaarheid wegdrukt. Maak ruimte voor de ziel door eigenheid, zielenpassie of -pijn te honoreren. Kijk regelmatig met de astronautenblik naar jezelf, zodat je je ego kunt doseren en je ziel de ruimte kunt geven. Gun je klant jouw oprechte aandacht, compassie en oog voor het hier-en-nu.
Gun jezelf regelmatig een innerlijke update. Dan verleg je je eigen grenzen en ontstaat er geleidelijk een verschuiving naar meer diepgang, authenticiteit en wezenlijke verbinding met je klanten. Als jij als begeleider va- ker met een gedoseerd ego, vanuit bezieling en helder gewaarzijn je werk doet, draag je ook je steentje bij aan een wereld waarbij niet alleen het ego, maar ook authenticiteit en wezenlijke verbinding een plek krijgen.
Auteurs: Martin Thoolen en Wendy Hobbelink
Verschenen in: Loopbaan Visie (Januari 2014)
Dutch 
English (United States)