WILL SOON BE TRANSLATED AND PUBLISHED INTO ENGLISH
Luisteren naar jezelf is essentieel. Maar niet als dat ten koste gaat van effectief luisteren naar de ander. Dan sla je namelijk geen bruggen van verbinding en werkelijke harmonie. En juist dat laatste blijkt vaak in de praktijk een ondergeschoven kindje te zijn in het teveel of alleen maar luisteren naar jezelf. Daarom ligt de focus van dit artikel op luisteren naar de ander.
Diep luisteren houdt in dat je op de volgende vier niveaus effectief kunt en wilt luisteren naar de ander:
© 2022: Model Persoonlijk Inspirerend Leiderschap uit gelijknamig boek (auteur: Martin Thoolen)
Op elk niveau zijn er valkuilen van luisteren waar je ongemerkt in kunt stappen, maar ook oplossingen om daaruit te komen. En zo de weg vrij te maken om tot harmonie met elkaar te komen. Voordat ik dat toelicht, zie je eerst wat diep luisteren je geeft en wat ervoor nodig is van je zelf.
Ken je dat, als je jezelf niet door de ander gehoord of gezien voelt? Of het nu je baas, collega of partner is. Best vervelend, toch? Dan weet je ook hoe belangrijk het is dat een ander écht naar je luistert.
Als je dat van een ander verwacht, waarom zou je dat dan zelf niet naar een ander doen? Want, als iedereen op elkaar wacht om gehoord te worden en zelf niet naar de ander luistert, houd je zelf de polarisatie en kloof tot de ander instant.
Dus als je wél werkelijk naar de ander luistert, dan kom je dichter bij elkaar. Dan ontstaat er eerder wederzijds begrip. Dan is er geen bezwaard hart meer, maar opluchting en ontspanning. Dan kan er (hernieuwd) vertrouwen en harmonie ontstaan. Op elk niveau: met je gezin, familie of buren. Met je medewerkers, stakeholders en leidinggevenden. Met elkaar als volkeren.
Maar dat komt niet vanzelf. Het vraagt wel iets van je, maar dan levert het ook veel op.
Doe je dit niet, dan draag je eerder bij aan instant houding of versterking van de polarisatie met anderen. Het is net als met autorijden. Iemand gaat bumperkleven. Hij of zij is begonnen, maar wat doe jij zelf eigenlijk daarna? Langzamer rijden; remmen; langer voor de bumper-klever rijden dan noodzakelijk; middelvinger opsteken; raampje opendoen en schreeuwen; van de weg af rijden?
Je bent 100% verantwoordelijk voor werkelijk ál je eigen gedachten en gedragingen, ongeacht wat een ander doet.
“Je bent 100% verantwoordelijk voor werkelijk ál je eigen gedachten en gedragingen, ongeacht wat een ander doet”
Als je er klaar voor bent en je bent bereid om te doen wat er van je gevraagd wordt, kan de hemel voor je opengaan.
Zoals gezegd zijn er vier niveaus van oppervlakkig tot diep luisteren die elk hun eigen valkuilen en oplossingen kennen.
Luisteren begint met dat je stil bent en de ander hoort. En da’s soms best moeilijk als je emotioneel bent, je geraakt voelt of je gelijk wilt halen. Wat daarbij helpt is dat je tijdens het gesprek met een ander bewust bent of je zelf uitgebreid aan het woord bent. Hoeveel spreekruimte geef je eigenlijk aan de ander? Hoe vaak interrumpeer je de ander? Hoe vaak nodig je de ander uit i.p.v. je eigen verhaal te houden?
Let ook op kapstok-gedrag. Dat is wanneer je iemand aanhoort, wat je herkent, je raakt of zelf iets over wilt zeggen. Voordat je het weet hang jij je eigen verhaal op aan het verhaal van de ander, aan diens kapstok. En weg is het luisteren en laat je de ander in de kou staan.
Een iets dieper niveau van luisteren ontstaat als je aan de ander laat merken dat je hem of haar volgt, ook wel ‘actief luisteren genoemd. Een basis communicatievaardigheid waar ik de eerste jaren van mijn loopbaan tientallen trainingen heb gegeven. Non-verbaal ben je stil en geef je de ander ruimte, knik je of hum je positief als gasgever aan de ander om door te praten. En je houding spreekt betrokkenheid naar de ander uit. Verbaal stel je open vragen, vraag je door waardoor je meer weten komt over de motivaties van de ander, en geeft je tussentijdse samenvattingen wat je meende van de ander begrepen te hebben. Daardoor voelt de ander zich eerder gehoord.
Essentieel hierbij is dat je de non-verbale signalen van de ander goed waarneemt waar je op doorvraagt, omdat daaruit vaak blijkt wat iemand werkelijk vindt. Als iemand fronsend zegt: “is goed hoor”, vraag dan door op waarom hij of zij fronst. Als iemand bozig zegt: ”okay dan”, maak dan de opmerking: ”je klinkt wat bozig, wil je het eigenlijk wel?” Dan kom je dieper bij de kern van wat iemand werkelijk vindt.
Volgens onderzoek blijkt dat 7% van de verbale communicatie bepaald wordt woorden, 35% door de toonzetting en 55% door al het resterende non-verbale. Mijdt dus mails en apps waarbij die signalen je makkelijk kunnen ontgaan, maar pak de telefoon of bezoek elkaar om tot harmonie te komen.
“Mijdt mails en apps, maar pak de telefoon of bezoek elkaar om tot harmonie te komen”
Actief luisteren brengt alleen echt harmonie als het authentiek en oprecht geïnteresseerd wordt gebracht. Valkuil hierbij is dat je gekeurd luistert en de woorden van de ander niet echt respecteert. En dat je sociaal-wenselijk luistert of hoffelijke woorden gebruikt als beleefdheidsvorm en saus, terwijl je eigenlijk niet echt de ander wilt horen.
Open luisteren wordt gesaboteerd als je ego ongemerkt met je aan de haal gaat. Het is het ‘ik’ waarmee je je identificeert.
Als je je bijvoorbeeld sterk identificeert met een religie en de jouwe verheft als beter of zaligmakender maakt dan een andere-, dan sluit je de ander uit. Zo was ik onlangs verrast door een vriend van me die als Christen alle doden en wantoestanden in Gaza door het Israëlisch regime volledig afdeed als leugens van de media. De barmhartige Samaritaan was even zoek. Open luisteren op dat moment ook even.
Een grote uitdaging ligt ook als je te maken hebt met cultuurverschillen. Te sterke identificatie met je eigen cultuurkenmerken en -gedragingen gooien vaak roet in het eten en kunnen zakelijke relaties miljoenen kosten. Professor Fons Trompenaars weet dit haarfijn en wetenschappelijk te verantwoorden in zijn onderzoeken en boeken. Het ontstijgen va deze dilemma’s wordt onder andere gerealiseerd door integratie van die andere cultuur in jezelf! Wordt voor een deel de Chinees in contact met Chinezen. En bruggen brengen je naar de ander.
Als je eigen ego in het geding komt, komen er ego-filters die diep luisteren en harmonie blokkeren. Bijvoorbeeld, wanneer woorden van de ander je niet uitkomen, als je het ergens mee oneens bent, of als het geen toegevoegde waarde voor jou lijkt te hebben. Echt luisteren kost je dan je eigen belang, wat je denken regeert.
‘Echt luisteren kost me mijn eigen belang’
Volgens de grondleggers van ‘The Psychology of Selves & Voice Dialogue’ (Hal & Sidra Stone), waar ik door opgeleid ben in de USA, kun je je eigen ego ook zien als een samenspel van sub-personen. Anders gezegd, als een autobus die meestal onbewust aangestuurd wordt door je eigen ego-passagiers. Als bepaalde ego-passagiers sterk de overhand nemen, kun je de eerdere vaardigheden toepassen wat je wilt, het zal niet werken.
Als je innerlijke pusher het stuur van je overneemt, kan er een tsunami aan woorden komen wat de ruimte voor de ander ontneemt. Als je ‘instinctieve kant’ als ego-passagier het onbewust van je overneemt, dan uit je je verbaal passief, of actief, agressief. Dan geeft je commentaren als: ‘dat moet je maar in het toilet doen’. Als je ‘inner judge’ aan het stuur is, heb je negatieve oordelen over wat de ander zegt of denkt gezegd te hebben en luister je gekleurd. Zoals ik onlangs nog mocht ervaren bij iemand die me vertelde dat ik een hele domme keuze had gemaakt. En weg was zijn open luisteren. Als je ‘innerlijke patriarch’ je drijft, stel je je openlijk of heimelijk boven de ander. De woorden dan de ander doe je dan als luisteraar vanbinnen af als minder waar of belangrijk dan je eigen gedachten en woorden. Functioneel ‘eigen-wijs’ wordt dan hardnekkig eigenwijs en deze fnuikende volharding creëert afstand.
In al deze gevallen is er vaak sprake van een vals zelfbeeld. Onder de oppervlakte voelt de andere gesprekpartner waar je naar luistert op die momenten dan vaak geen echte bereidheid bij je. Als effect zorgt het er ook voor dat anderen geen oprechte en eerlijke feedback (meer) aan je gaan geven (zelfs als je het netjes gevraagd hebt). Ze denken namelijk dat het toch geen zin bij je heeft en je wordt als té eigenwijs en niet echt open gezien.
De invloed van je eigen ego zie je als luisteraar vaak zelf niet omdat het onder je eigen oppervlakte afspeelt. Laat staan dat je het toegeeft. Dus je hebt al een reuzestap naar echte harmonie gemaakt als je het herkent en bovenal erkent van je zelf. Ben je bereid je eigen ego-krenking te accepteren? Als je de moed hebt om dit ruiterlijk te erkennen, dan bouw je een brug van werkelijk verbinding naar de ander.
Wat je vervolgens kunt doen, is je eigen doseren, door het tegenovergestelde in je ego uit te nodig om aan tafel te zitten met de ander. Veel verandert vaak als je voor 10% niet voornamelijk je ‘pusher, instinctieve kant, judger en patriarch’ laat spreken, maar bijvoorbeeld de andere ego-passagiers in je ego-bus dan meer en langer in het gesprek en in je manier van luisteren uitnodigt. Zoals je ‘innerlijke pleaser’ die oprecht naar de ander luistert en echt empatisch kan inleven. Of je ‘zijns’-kant die in stilte de ander helemaal aanwezig kan laten zijn. Verdere ontwikkeling door de methode van ‘Voice Dialogue’ kan stelselmatig wonderen van verbinding opleveren met de ander.
Als we nog een laag dieper willen luisteren, dan kom je uit bij je ziel. Het ‘echte, ware zelf’ in je. Daar waar je diep, open, krachtig én kwetsbaar contact maakt met de ander. Kun je de ziel van ander ontmoeten en geef je ruimte aan het bestaansrecht van die ander i.p.v. voornamelijk je zelf. Als dát gebeurt, dan laat je echt binnenkomen wat ander zegt en kan je zelf oprecht ontroeren; je luistert dan intens naar de ander. De ander voelt zich veilig om zijn of haar hele hebben en houwen met je te delen. De ander voelt zich echt gehoord en is als balsem voor de ziel.
Een valkuil is dat je zelf diep geraakt bent over wat die ander zegt of doet, of gedaan of gezegd heeft. Zeker als het niet zo leuk is wat je als luisteraar hoort. In je eigen zielenkwetsuur bijt je dan van je af, of sluit je je af en speel je een sociaal wenselijk toneelstuk. Als gevolg blijf je denken over de ontgoocheling die de ander je lijkt aangedaan te hebben en blijft door resoneren in je. Van werkelijke verbinding en vertrouwen is dan geen sprake, omdat je je eigen zielenpijn (vanzelf niet gehoord of gezien te zijn) nog niet geheeld hebt.
Een tweede valkuil waar ik zelf wel eens in stap is die van de over-bevlogen ziel: té gepassioneerd, té enthousiast, vol elan. Dan kun je zo opgaan in het bezielde contact dat je signalen bij de ander ontgaan. Zoals dat ik bij een retraite ‘Inner Nature’ in de Ardennen die ik begeleide zo opging in mijn verhaal, dat ik vergat dat ik te lang doorging en mensen niet zag gapen. Weg was mijn luisteren naar mijn deelnemers.
Als bezieling samengaat met ego-identificaties kan het destructieve vormen aannemen. Dan kun je je in je eigen felheid, gelijk of geloof verliezen. Dan sta je echt niet meer open voor luisteren naar de ander. De rigide oogkleppen vernauwen je blik op de ander. Zelfs de feiten van de ander wil je dan niet echt horen of onder ogen zien. Adviezen en oprechte feedback van de ander bagatelliseer je of schuif je dan makkelijk aan de kant. Je ’denkt’ dan ook op die momenten dat ‘anderen mensen’ te makkelijk adviezen van anderen opvolgen en zogenaamd verraad plegen aan hun eigen ziel en autoriteit, maar jij zelf zeker niet. Vanuit die illusie jakker je door met je eigen rotsvaste geloof, zogenaamde innerlijke kracht en ‘valse’ autoriteit die meer aan relaties stuk maakt, dan velen van ons willen zien gebeuren.
Hoe kun je je ziel optimaal inzetten in het dieper luisteren naar de ander? Als je bewust bent van de genoemde valkuilen heb je de halve wereld gewonnen. Durf toe te geven dat je zelf even te veel liet gaan en geef vervolgens of later ruimte aan de ander. Vraag de ander wat hem of haar werkelijk raakt, echt motiveert, eigenlijk vindt van iets.
De ziel komt vaak sneller aan het woord als je de volgende woorden gebruikt: liefst, eigenlijk, echt, puur, wezenlijk, werkelijk, waarachtig, oorspronkelijk, origineel, natuurlijk. Vraag naar het diepere verlangen wat in iemand sluimert, de emotionele pijn die de ander al een tijd met zich meedraagt of de oorspronkelijken talenten en dromen die geleefd willen worden. En je krijgt een gesprek waar hart en ziel tot hun recht komen.
Er is een nóg diepere en omvangrijkere dimensie waar vanuit je naar de ander kunt luisteren. Dat is het universele bewustzijn en de creatieve bron waar vanuit alles voortkomt en naar toe gaat, die je ook wel als ‘spirit’ kunt benoemen. Klinkt zweverig, vind je niet? Totdat je realiseert dat luisteren vanuit deze dimensie gekenmerkt wordt door een aantal hele concrete kwaliteiten. Laat ik er enkele noemen waar je direct gebruik van kunt maken.
Luisteren vanuit spirit gaat voorbij aan luisteren vanuit een onbewust ego en een gekwetste ziel. Op dit niveau ben je je bewust van de impact van je eigen geraaktheid, zielenpijn en ego die je gedrag als luisteraar drijft. Dan ben je vrijer om je eigen onopgeloste werk niet op de ander te projecteren. Dan reageer je niet vanuit frustratie omdat je eigen verwachting niet door de spreker is waargemaakt. Je constateert slechts en ziet de gevolgen, zonder een enkel oordeel naar de ander of je zelf.
De spreker tegenover je voelt energetisch of je ‘schoon van binnen’ bent waardoor de hemel in het contact kan opengaan.
Als je als luisteraar luistert naar de ander vanuit spirit, dan zijn er geen verborgen agenda’s of geheimen. Dan is er geen angst, schaamte of schuld om iets in het contact met de ander te verliezen. Dan is er vol-ledige transparantie in de woorden- en energie-uitwisseling met de ander. Je luistert vanuit een kinderlijke onschuld waar vanuit ruimte en vertrouwen is om alle licht- en schaduw kanten onder ogen te zien en te verwoorden. Zoals bij de biecht in de kerk waarbij – als het goed is – zó geluisterd wordt. En de spreker zich vervolgens voelbaar opgelucht de deur uitloopt als alles wat dwarszat ter sprake kwam. Alsof er een donkere wolk is opgelost en zon is gaan schijnen vanbinnen.
Die helderheid en impact bereik je als luisteraar als je zelf je eigen licht- en schaduwkanten grondig kent en open bent.
Spirit sluit niets uit want alles komt daar vandaan en gaat ernaar terug. Alleen ego zorgt voor exclusie. Vanuit deze houding voelt de geluisterde vrijheid helemaal zichzelf te zijn, waardoor veel meer essentiële informatie op tafel komt.
“Alleen ego zorgt voor exclusie”
Spirit kent geen openlijke- of heimelijke hiërachie. Die kent geen pyramide-structuur als ego-matrix waarbij er mensen aan de top staan. Nee, die maakt daar onherroepelijke korte metten mee. Als luisteraar neem je dan ook niet het gesprek over om vooral je eigen zogenaamde belangrijke kennis te delen. Als luisteraar stel je je juist in dienst van het verhaal van de ander. Ongeacht de ervaring, afkomst, opleidingsniveau of wat dan ook, je kijkt louter en alleen als luisteraar naar ‘de mens’ die tegenover je zit. Die oprechte houding opent deuren in het contact met de ander.
“Spirit kent geen hiërachie”
Op dit niveau is er geen enkel oordeel over ander in je denken of (verbaal) gedrag. Er is geen emotionele lading van felheid, cynisme of wat dan ook. Je luistert met ‘Spock-oren’ uit de serie- of filmreeks Star Trek, waarbij je hooguit af en toe concludeert met het woord: ‘fascinating’. Vanuit een onderzoekende geest die verder wil weten en leren vraag je verder door vanuit nieuwsgierigheid. Niet alleen wordt die oprechte interesse van jou als luisteraar door de spreker gewaardeerd, het laat ook zien dat je oprecht de achterliggende motivatie wilt leren kennen om de ander echt te begrijpen wat vaak tot meer harmonie leidt.
Ook al ben je het als luisteraar niet eens met de ander, je blijft oprecht vriendelijk (niet sociaal wenselijk gespeeld, maar verbonden met je hart, welgemeend). Zoals Barack Obama toonde toen hij een felle reactie uit het publiek achter zich kreeg. In plaats van door te gaan met zijn speech, draaide hij zich om. Niet om een felle reactie terug te geven wat je wel eens ziet, maar hij zei: ‘je bent gepassioneerd en maakt je zorgen over dat mijn plannen je zouden kunnen schaden’. Als luisteraar maakte hij een brug in plaats van een muur met de ander.
“Spirit kent geen muren”
Spirit luistert vooral naar de energie waar van uit iets te horen valt, niet zozeer de tijdelijke vorm waarin het genesteld is. Daarom kun je luisteren naar mensen, maar wat te denken van vogels. Stel je eens voor dat er helemaal geen vogels op deze aarde zou zijn. Beeld het je eens voor een minuut even in. Er is zo veel meer om naar te luisteren. Vele inheemse volkeren die ik op mijn reizen bezocht heb, hebben het daarom ook over luisteren naar het hart van Moeder Aarde en haar ritme. Middels drumming-ceremonie ervaren ze vaak een diepe verbinding. Hiervanuit wordt een diep respect gevoeld voor de Aarde die als tijdelijke gastvrouw het leven hier voor je mogelijk maakt. Iets wat velen van ons simpelweg vergeten zijn.
Spirit dient zich ook in je luisteren aan als intuïtie ruimte krijgt. Zoals ik bij een recente coaching ervoer waarbij een Senior Onderzoeker van een Ministerie uiteindelijk iets met dieren wilde gaan doen. Voordat dit ter überhaupt ter sprake was gekomen, deelde ik dat ik telkens beelden van katten en andere dieren bij haar kreeg. Ze ging helemaal ‘aan’. Direct daarop deed ik een voice dialogue sessie waarbij we met het deel van haar dierenliefhebber gingen praten. Ze zat bij het balkon met een open deur en letterlijk op dat moment kwam er een duif aanvliegen die op 70 cm. drie minuten lang aan haar voeten bleef zitten. Wat een kosmische knipoog. Immers, vanuit spirit is alles met alles verbonden, alleen zien we het niet altijd.
Je hebt gezien dat er vier dimensies van diep luisteren zijn die allen hun eigen valkuilen en oplossingen hebben. Als je echt bereid bent blijvend naar alleen jezelf als luisteraar te kijken en écht naar de anderen te luisteren, dan ligt harmonie aan je voordeur.
Voor luisteren heb je echter wel de ander nodig aanwezig te zijn. Door te veel ego of een gekwetste ziel kan het zijn dat de ander er (nog) niet aan toe is om een dialoog met je aan te gaan. Laat waaien, houd de deur altijd op een kier, en nodig uit ook al word je uitgestoken hand niet altijd aangenomen. Iedereen heeft zijn eigen tempo van ontwikkeling. Richt je dan op anderen die de moed hebben dat wel te doen en maak zo harmonie met hen die dat wel willen en kunnen. De wereld om je heen wordt er een stuk mooier van.
“Hoe dieper je luistert, hoe mooier het wordt”
Probeer ‘diep luisteren’ eens vaker uit. Doe het niet als eenmalige daad, maar zie het als een proces waar je op steeds dieper niveau kunt groeien en echt tot elkaar kunt komen.
Ik wens je bovenal veel plezier in deze ontdekkingsreis en het mooie wat als luisteraar tot je kan komen.
#diepluisteren #actiefluisteren #psychologyofselves #voicedialogue #persoonlijkinspirerendleiderschap #persoonlijkleiderschap #leadership #leadershipdevelopment #leiderschap #spiritueelleiderschap #spiritedleadership #executivecoaching #leiderschap #leiderschapsontwikkeling #teamcoaching #collectiefleiderschap #professionalcoaching #coaching #businesscoaching #martinthoolen #awarenessatwork
